Prema pozitivnim propisima Republike Srbije roditelji su dužni da izdržavaju svoju decu do njihove 18 godine ili pak do 26 godine, ukoliko se dete nalazi na redovnom školovanju. Roditelji su dužni da svoju decu izdržavaju u skladu sa svojim mogućnostima stim što moraju imati u vidu redovne potrebe deteta koje zavise od različitih okolnosti: uzrasta, obrazovanja, zdravlja, imovine koju dete poseduje, njegovih prihoda i drugih okolnosti od značaja za određivanje izdržavanja.

U ovom tekstu zadržaćemo se samo na pitanju izdržavanja deteta od strane roditelja koji, po razvodu, nije dobio roditeljsko pravo nad detetom, odnosno u slučaju kada je dete povereno drugom roditelju na samostalno vršenje roditeljskog prava.

Ukoliko supružnici koji se razvode, imaju zajedničku decu, sud je u obavezi da u okviru odluke o razvodu braka reši i pitanje u vezi sa starateljstvom nad decom supružnika koji su u postupku kao i o naknadi za izdržavanje dece. Iako se sud prilikom donošenja odluke rukovodi najboljim interesom deteta, u oko 90% slučajeva isključivo starateljstvo nad maloletnim detetom dobijaju majke, ukoliko ispunjavaju elementarne kriterujume u vezi sa sposobnošću da se samostalno staraju o detetu  a što se sve detaljno utvrđuje u toku sudskog postupka. Naravno, nije nepoznato niti nemoguće da i očevi dobiju samostalno starateljstvo nad decom, međutim u toku postupka bi morali da dokazu i da uvere sud da je najboljem interersu deteta da otac vrši roditeljsko pravo, te da isti ima odgovarajuće usove, da je materijalno obezbeđen kao i da je za sam razvoj deteta bolje da otac vrši roditeljsko pravo u odnosu na majku a što zavisi o brijnih stvari i kriterijuma koji se utvrđuju pred sudom.

U svakom slučaju, roditelj koji ne vrši roditeljsko pravo je dužan da materijalno obezbedi svoje dete te će u tom smislu korz sudsku odluku biti obavezan da plaća određeni novčani iznos na ime alimentacije, odnosno naknade za izdržavanje deteta. Ta naknada se isplaćuje drugom roditelju koji samostalno vrši roditeljsko pravo (kao zastupniku maloletnog deteta) i njen iznos zavisi od brojnih činjenica koje se dokazuju u toku sudskog postupka a pre svega njegovog materijalnog stanja odnosno prihoda, mogućnosti za zaposlenje i sticanje zarade, njegove imovine, njegovih ličnih potreba, obaveze da izdržava druga lica, kao i drugih okolnosti od značaja. To znači da i ako je roditelj nezaposlen i nema imovine, isti nije i ne može biti oslobođen od obaveze da izdržava svoje dete.

Alimentacija može da se isplaćuje u fiksnom iznosu (npr 12.000 dinara mesečno) ili u određenom procentu od njegovih redovnih mesečnih primanja (procenat se može kretati od 15% – 50% mesečne zarade) a o načinu isplate odlučuje roditelj koji je u obavezi da plaća alimentaciju. Takođe, isplata alimentacije se određuje u odnosu na svako dete supružnika koje ima pravo na izdržavanje.

Pod minimalnom sumom izdržavanja se podrazumeva novčani iznos koji kao naknadu za hranjenike odnosno za lica na porodičnom smeštaju periodično utvrđuje Ministarstvo za rad. Ova naknada u 2018. godini iznosi oko 26.000,00 dinara, pri čemu doprinos oba roditelja, zajedno, treba da približno odgovara ovako određenoj minimalnoj sumi izdržavanja. Takođe, roditelj koji je u obavezi da plaća alimentaciju mora, kroz plaćanje te alimentacije, da detetu obezbedi minimum isti nivo životnog standarda kakav i on sam ima.  Što znači da će dobrostojeći roditelj biti u obavezi da plaća veći doprinos za izdržavanje deteta (bez obzira što drugi roditelj koji vrši roditeljsko pravo doprinosi znatno manje) kao i svom detetu obezbedio jednak životni standard koji i sam ima.

 

Privremena mera – veliko olakšanje;

 

Roditelj koji podnese tužbu za razvod braka uz tužbu može predložiti da sud donese PRIVREMENU MERU kojim bi sud odredio da tužilac ima pravo da, do okončanja tog postupka, može samostalno vršiti roditeljsko pravo, kao i kojim bi obavezao drugog roditelja da dok traje postupak, redovno plaća određeni novčani iznos na ime alimentacije za izdržavanje deteta. Ova mogučnost je jako korisna za roditelja koji se stara o detetu jer mu omogućuje finansijsku potporu i pomoć neophodnu za izdržavanje deteta dok sam postupak traje i dok se konačno ne odluči ko će vršiti roditeljsko pravo nad detetom. Sa obzirom da su ovo jako složeni postupci koji mogu da traju dugo, ova mogućnost svakako predstavlja veliko olakšanje za roditelja koji se stara o detetu u toku samog postupka.

 

Izmena odluke o roditeljskom pravu i odluke o visini alimentacije;

 

Roditelji, nakon donošenja pravosnažne sudske odluke, mogu u svakom trenutku pokrenuti postupak za izmenu odluke o roditeljskom pravu ili odluke o visini alimentacije (npr ako dođe do osiromašenja roditelja koji plaća alimentaciju ili pak do zanatnog povećanja negovih prihoda i imovine) i to usled promenjenih okolnosti kada sud na osnovu novih okolnosti može odlučiti o smanjenju ili povećanju iznosa ranije alimentacije ili pak može odlučiti da se izmeni prvobitna odluka o vršenju roditeljskog prava.

 

Aleksandar Sarić, advokat